ترتیب	تعداد روزها	نام‌های فارسی		نام‌های پشتو[?]
		در ایران	در افغانستان	در افغانستان
1	31	فروردین	حمل	وری
2	31	اردیبهشت	ثور	غویی
3	31	خرداد	جوزا	غبر?ولی
4	31	تیر	سرطان	چن?ا?
5	31	مرداد	اسد	زمری
6	31	شهریور	سنبله	و?ی
7	30	مهر	میزان	تله
8	30	آبان	عقرب	ل?م
9	30	آذر	قوس	لیند?
10	30	دی	جدی	مرغومی
11	30	بهمن	دلو	سلواغه
12	29 یا 30[?]	اسفند	حوت	کب

[ویرایش] برگردان بروج دوازده گانه افغانستان به ماههای ایرانی

حمل = فروردین	سرطان = تیر	میزان = مهر	جدی = دی
ثور = اردیبهشت	اسد = مرداد	عقرب = آبان	دلو = بهمن
جوزا = خرداد	سنبله = شهریور	قوس = آذر	حوت = اسفند

[ویرایش] منابع

ل

لاستیک(روسی): تیر، تایر(انگلیسی) ـ
لاستیک تویی: تیوب (انگلیسی) ـ
لاک پشت: سنگ پشت (هراتی: کاسه پشتک) ـ
لالایی: للو (هراتی: آلاّ، آلـِلاّ ـ
لامپ (فرانسه): گروپ (= گلوب : انگلیسی) ـ
لامپا(روسی): لمپا
لبو: لبلبو
لـُپ: کومه(هراتی: لمبوس) ـ
لثه: بیره (هراتی: ارچ) ـ
لچک: دستمال سه گوشه، سربند
لشکری: عسکری، نظامی
لوازم یدکی: پرزه
لوبیاسبز: فاسولیا
لوزه: تانسل (انگلیسی) ـ
لوس: نازدانه (هراتی: انـّه) ـ
لوستر(فرانسه): چلچراغ
لوله: نل
لوله کش: نلدوان
لوله کشی: نلدوانی
له شدن: 1 . شاریدن 2. پخچ و پامال شدن ( هراتی: پچخ شذت) ـ
لیوان (فرانسه): گیلاس

م

ص
صاعقه: الماسک، برقک
صافکاری: کپی کشی
صلیب: چلیپا
صرع: تشنج (هراتی: پرغاز) ـ
صندلی: چوکی
صندوق پست: پست بکس (انگلیسی) ـ
صندوقدار: تحویلدار
صنوبر: ناجو
صیغه: عقد موقت

ض
ضابط: درجه دار
ضرب: زیربغلی
ضربی: مُـهر، تاپه

ط
طاس: کل، بی موی
طالبی: خربزهء گرمه
طرح: نقشه، پلان
طوسی: فولادی، خاکستری

ع

عامّـه: مسلمان غیر شیعی (اصطلاح کلامی) ـ
عامی: بی سواد
عدس: نسک (هراتی: عدس) ـ
عروسی: توی (طوی) ـ
عصر: نماز دیگر
علاوه: جمع (ریاضی) ـ
علوم: ساینس
عماری: دولی
عمّامه: دستار
عمل جراحی: عملیات
عمو: کاکا
عنکبوت: جولا، جولاگک (هراتی: کلاش)ـ

غ
غایب: غیرحاضر
غوری: چاینک
غیبت: غیرحاضری

ف
فتق: چوره (هراتی: دبّه) ـ
فـِر: چوتی
فراری دادن: گریزاندن (عامیانه: گریختاندن) ـ
فراورده: پیداوار
فرغان (فرانسه- فرغون): کراچی دستی
فرم(فرانسه): فورمه، فُـرمه
فرمان ماشین: اشترنگ
فرماندار: حاکم
فرمانداری: حکومتی
فرمانده: قوماندان
فروردین: حمل ( برج) ـ
فرهنگستان: اکادمی
فسیل: فوسیل = سنگواره
فشنگ: کارتوس، مرمی
فکل: بو (پاپیون که به جای کراوات پوشند) ـ
فلفل: مُـرچ

د
داداش: برادر(لقب ترکی) (هراتی: لالا) ـ
دادگاه: محکمه
دادستان: مدعی العموم
دادگستری: عدلیه
دارایی: مالیه
دارایی، ادارهء: مستوفیت
داروخانه: دواخانه
داروساز: دواساز، فارماکولژست
داروسازی، دانشکدهء: فارمسی
دام: مال
دامپروری: فلاحت
دامداری: مالداری، فلاحت
دانش آموز: متعلم
دانشجو: محصل
دانشسرا: کالج
دانشکده: پوهـنزی، فاکولته
دانشگاه: پوهنتون
دانشنامه: شهادت نامه
دانشیار: اسستانت
دایی: ماما
دبستان: مکتب
دبیر: معلم
دبیر: سکرتر، منشی
دبیرخانه: سکرتریت، قلم مخصوص، تحریرات، دارالانشاء
دبیر ِ کـُل: منشی عمومی، سرمنشی
درجه دار: ضابط
درشکه(پولندی): گادی، تانکه
درصد: فیصد
درمانگاه: کلینیک(انگلیسی) ـ
دریا: بحر
دریایی: بحری
دستبند: چوری
دستبند ِ زندانی: ا ُلچک
دستپاچه: وارخطا( در هرات: هولکی) ـ
دفترچه: کتابچه
دستشویی: تشناب
د ُکـتر(فرانسه): داکتر(انگلیسی) ـ
د ُمـَل: دانه، زورک، دنبل
دُنبلان: کلپوره (خصیهء گوسفند) ـ
دندانپزشک: داکترِ دندان
دوجین: درجن
دوچرخه: بایسکل(انگلیسی) ـ
دوش(فرانسه): شاور(انگلیسی) ـ
دوقلو: دوگانگی( در هرات: جملی) ـ
دویست: دوصد
دهان دره: فاژه (درهرات: خمیازه) ـ
دیپلوم(دپلوم- فرانسه): شهادتنامه
دیپلمه(فرانسه): بکلوریا پاس، فارغ التحصیل

ذ
ذ ُرّ َت : جواری

ر
رادیولژی(فرانسه): اکسریز(انگلیسی) ـ
رازیانه: بادیان
راننده: درایور، دریور(انگلیسی) ـ
رانندگی: درایو(انگلیسی) ـ
راهنمایی: ترافیک
رب دوشامبر(فرانسه): چپن ِ خانه
ر ُتـَیل: غوندل
رزمناو: کشتی جنگی
رسانه های گروهی: وسایل جمعی
ر ُفتگر: جاروکش، مأمور تنظیفات
رگبار: باران تـُند
رُل(فرانسه): اشترنگ(انگلیسی) ـ
رنگین کمان: کمان رستم
روابط عمومی: ارتباط عامه
روانپزشک: داکتر متخصص امراض روحی، متخصص عقلی و عصبی
روزنه: پنجره
روغن مایع: تیل
روناس: رودنگ
رهن: 1.گرو2. اجاره
روسری: چادر، دستمال، قطیفه(هرات: قدیفه) ـ
ریواس: ر ِواشک
ریه: شــُش

ز

زائو: زچه (هراتی: زاچ) ـ
زاپاس( روسی): اشتپنی
زاج: زاک
زاج سفید: زمچ (هراتی: زمه) ـ
زایمان: ولادت
زالزالک: لوکات (نوعی) ـ
زنان و زایمان: نسایی و ولادی
زندان: محبس
زندانی: محبوس، بندی
زلوبیا: جلبی
زمین لرزه: زلزله
زیرسیگاری: خاکستر دانی
زیرشلواری: تنبان
زیگزاگ: پسدوزی(اصطلاح خیاطی) ـ
زیرزمین: تکاوی (هراتی: زیرزمینی) ـ
زیستشناسی: بیالوژی، بیولوژی

ژ
ژاندارمری(فرانسه): ژاندارم، ژاندارمه
ژانویه(فرانسه): جنوری(انگلیسی) ـ
ژتون(فرانسه): شماره، نمره
ژست(فرانسه): قیافه، پـُز
ژلاتین(فرانسه): جلاتین(انگلیسی)، سریشم ماهی
ژله(فرانسه): جلی
ژوئن(فرانسه): جون(انگلیسی) ـ
ژوئیه(فرانسه): جولای(انگلیسی) ـ
ژورنال(فرانسه): 1. مجله 2. کتلاگ(انگلیسی) ـ
ژیمناستیک(فرانسه): جمناستیک(انگلیسی) ـ

س
سازمان ملل: مؤسس? ملل متحد
ساقدوش: شاه بالا
ساک(فرانسه): دستکول
ساکت: چـُپ، آرام
سالاد(فرانسه): سلاّته
سالـَک: سالدانه(درهرات: دانهء سال) ـ
سبد: زنبیل
سبیل: بروت
سبیلو: بروتی
ستاد جنگ: ارکان حرب
سحری: پس شبی
سـدّ: بند
سرباز: عسکر
سربازخانه: قشله
سرپیچ برق: هولدر
سرخک: سُـرخکان (در هرات: گل افشان) ـ
سـُرخوردن: لغزیدن (عامه: لخشیدن) ـ
سرسره: لغزان، لغزنده
سرُم(فرانسه): سیرم
سروان: جگرن (پشتو) ـ
سرکار: حواله دار
سرکار: لقبی است که به جای خانم و آقا خطاب شود
مانند: جناب
سرکوفت: سرزنش
سفارشی: فرمایشی
سفره: دسترخوان
سکسکه: هِـکک
سمج: شَـله
سمنو: سمنک (هرات: سمنو) ـ
سند ماشین: جواز سیر
سنگریزه: ریگ، ریگچه، سنگچل
سنگواره: فوسیل (انگلیسی، فسیل) ـ
سوت: اشپول، اشپولاق
سوسک: مادر کیکها
سوسیس(فرانسه): ساسیج(انگلیسی) ـ
سوهان: سوهانک (شیرینی) ـ
سویچ(انگلیسی): کلید
سیب زمینی: کچالو
سیرابی: شکمبه
سیگار: سگرت
سیگاری: سگرت کش
سیمان(فرانسه): سمنت(انگلیسی) ـ

ش
شاپرک: شب پره، بمبیرک (هرات: شوپرک) ـ
شارژ(فرانسه): چارج(انگلیسی) ـ
شاه پسند: بربینه(گل) ـ
شاهی: تراتیزک
شبدر: شفتل
ششلول: هفت تیر
ششلیک(ترکی): کباب پـُشتی
شکر: بوره
شکلات(فرانسه): چاکلت (انگلیسی) ـ
شکلک: قلاق (هراتی: ساز گرفتن، تقلید کردن) ـ
شکمو: شکمبوی
شـُل: سست
شلتوک: شالی
شلوار: ازار، تمبان(تنبان) ـ
شلواربند: ازاربند( هراتی: بند تنبان) ـ
شُله: دلده (هراتی: قلور) ـ
شله قلمکار: نوعی دلده( هرات: آش بهمجوش) ـ
شلیک: فیر(انگلیسی) ـ
شمش طلا: خشت طلا
شمعدانی: جریبن(گل) ـ
شنا: آب بازی
شناسنامه: تذکرهء نفوس
شنبلیله: حلبه
شن: ریگ (هراتی: قوم-ترکی) ـ
شنزار: ریگزار
شنل: چپن بی آستین
شورای ملی: اولسی جرگه، شورای ملی
شورت(انگلیسی): سنتراج
شوسه(فرانسه): جادّ? پختهء اسفالت نشده
شوفاژ: مرکزگرمی
شومینه(فرانسه): بخاری دیواری
شوید: شبت
شهربانی: قوماندانی امنیه
شهردار: شاروال، رئیس بلدیه
شهرداری: شاروالی، بلدیه
شهرستانی: اطرافی
شهریور: سنبله
شیرجه: دایو، دایف(انگلیسی) ـ
شیرین بیان: شیرین بویه
شیمی: کیمیا
شیمی آلی: کیمیای عضوی

پ
پاتک: ضد حمله، حملهء متقابل
پارچ: جک، مرتبان، تنگ
پارو: راش بیل( درهرات: پارو) ـ
پاره کردن: چیر کردن
پاره آجر: خشت پارچه
پاساژ(فرانسه): مارکیت
پاک کن: پنسل پاک
پالتو( فرانسه): بالاپوش
پانسیون(فرانسه): مهمانخانهء خصوصی
پانسیونر(فرانسه): مهمان مهمانخانهء خصوصی
پایان نامه: مونوگراف (انگلیسی) ـ
پایو َر: ضابط، صاحب منصب پایین رتبه
پاییدن: نگران و مراقب بودن ( بپا: مراقب باش، هوشت را بگیر) ـ
پاییز: خزان
پرتابل(فرانسه): سیـّار
پرتقال: 1. کشور پرتگال 2. مالته (میوه) ـ
پرتوشناس: رادیولوژیست(انگلیسی) ـ
پـَرَستو: غـُچـّی
پـُرو: خام کوک (اصطلاح خیاطی) ـ
پرو َنده: دوسیه(فرانسه) ـ
پریز: ساکت (انگلیسی) ـ
پـُست: پوسته، داک
پستچی: پوسته رسان
پـُماد(فرانسه): تیوب مرهم
پنبه: پخته( درهرات و نیز درپشتو: پنبه) ـ
پنجره: کلکین
پنهان: پـُت
پیشخوان: پاچال
پیشدستی: پشقاب/ بشقاب
پیشکار: خانه سامان
پیک نیک(فرانسه): میله
پیمان: قرارداد
پیمانکار: قراردادی

ت
تاول: آبله (بر اثر سوختگی یا حساسیت. در هرات :خلفه/خرفه) ـ
تبریزی: سفیدار ( درخت سپیدار) ـ
تبلیغات: پروپاگند
تخت کفش: تیلی (درهرات: تـلـّی )ـ
تراس(فرانسه): ایوان، برنده (از ورندهء انگلیسی) ـ
تراش: قلمتراش، قلم سرکن، پنسلتراش
تـُرب: مـُلـّی
تـُربچه: ملـّی گک
تربیت معلم: دارالمعلمین
ترکه: خمچه (در هرات: شوشک) ـ
تریبون(فرانسه): میز خطابه (تاجیکی: منبر) ـ
ترمز(روسی): بر ِک (انگلیسی)ـ
تره: گندنا
تزریقات: پیچکاری
تزریقاتی: کمپودر(کمپوندر، انگلیسی) ـ
تصادف: تکر (خارجی) ـ
تفالهء چای: شمـّهء چای
تقویم: جنتری(هندی) ـ
تگرگ: ژاله
تکنیک(فرانسه): تخنیک(روسی) ـ
تلمبه(ظاهراَ از ترمب فرانسه) : پمپ ( انگلیسی) ـ
تماشاخانه: صحنهء تمثیل
تمبر پستی: تکت پستی
تمیز: پاک، ستره
تندرست: جور
تنی(برادر یا خواهر): سکـّه
تو: داخل، اندرون
توت فرنگی: توت زمینی
تور(توری): جالی
توسرخ، پرتقال: لال مالته
تیپ: فرقهء کوچک، لوا(نظامی) ـ
تیر: سرطان
تیغ ریش: پل ریش
تیکه: تکه، پاره، توته
تیل، تیله: توشله
تیماج: ساختیان
تیمارستان: دارالمجانین، شفاخانهء عقلی و عصبی

ث
ثبت، ادارهء: ادارهء احصائیه

ج
جا خوردن: دکه خوردن، شاک خوردن
جادکمه یی: مادگی
جاروکش: رُفتگر
جاری: زن ایور، خانم برادر شوهر(هراتی: امبجین؛ مشهدی: هم پیچه) ـ
جاسازی: پـُت ساختن، چیزی را پنهان در میان چیزهای دیگر جای دادن
جا گذاشتن: چیزی را در جایی فراموش کردن
جالباسی: کـُت بند
جالیز: پالیز، فالیز
جُزوه دان: کارتن
جفت: جوره
جـُک: فکاهی
جلیقه: واسکت
جوجه: چوچه
جیوه: سیماب

چ

چارچوب: چوکات، قالب
چارراه: چارراهی(میدان مرکزی، درهرات: چارسو) ـ
چاله: چقوری
چـُرت: پینکی، چرت، فکر
چرخ (دوچرخه): بایسکل(انگلیسی) ـ
چرخ گوشت: ماشین گوشت
چرخ خیاطی: ماشین خیاطی
چراغ بادی: اریکین، الکین، فانوس
چراغ گازی: گیس
چسبیدن: فاریدن، خوش آمدن
چسب زخم: پلاستر
چشم بلبلی: لوبیای خـُرد سفید که همانند چشم بلبل است
چغندر: لبلبو
چکمه: موزه
چکه کردن: چکک کردن
چماق: دانگ
چماقدار: دانگه یی
چـِند ِش: کـِرک( بیزاری و نفرت از چیزی) ـ

بخش دوم - واژه های رایج در فارسی تهران با برابرهای رایج در کابل: ـ

ن
ناجو(ناژو): کاج، صنوبر
ناجور: بیمار
ناخنک(ناخنه): گیومه
نان خوردن : صرف نهار یا شام
نَسک: عدس
نسوار: ناس
نسوار بینی: انفیه
نطّاق: گوینده
نظربند: تحت نظر
نفوس: جمعیت
نفی بلد: تبعید
نقاش: محل فروش دام، نخاس ( در هرات: گنج) ـ
نکتایی: کراوات
نکل: ورشو
نل: لوله
نلدوان: لوله کش
نلدوانی: لوله کشی
نندارتون: نمایشگاه
ننو: خواهرشوهر (درهرات: خارشو= خواهرشوی)ـ
نوکریوال: کشیک

و
وارخطا: دستپاچه
واسرنگ آمدن: حاشا کردن ، منکر شدن
واسکت: جلیقه
والی: استاندار
وترنری: دامپزشکی
وزارت اطلاعات و کلتور: وزارت فرهنگ و ارشاد
وزارت تجارت: وزارت بازرگانی
وزارت داخله: وزارت کشور
وزارت زراعت: وزارت کشاورزی
وزارت صحیه: وزارت بهداری
وزارت فواید عامّه: وزارت راه و مسکن
وزارت مالیه: وزارت دارایی
وزارت معارف: وزارت آموزش و پرورش
وسایل جمعی: رسانه های گروهی
وظیفه: دعا، ورد، ذکر
وقایوی: پیشگیری کننده
وقایه : 1. پیشگیری 2. جلد کتاب
وکیل گذر: کلانتر محل
ولایت: استان
ولسی جرگه: مجلس شورای ملی
ویرانکار: سقط فروش

هــ
هدیره: گورستان
هدیرهء آبایی: گورستانی خانوادگی
هُشتوک: کودک
هِکَک: سکسکه ( در هرات: هُکک) ـ
هوایی ملکی: هواپیمایی کشوری
هولدر: پاترون، سرپیچ برق


ی
یاخن: یقه
یازنه: شوهر خواهر
یاسمن: یاس
یاو: تهی، خالی
یخن: یقه
یخن قاق: یقه آهاری
یرغمل: گروگان
یلا: یله، رها
یلا خرج: ولخرج
یلاگردی: ولگردی
یلان: شنل، یالان
یلایی: بیهوده
ینگه: همراه عروس
یور (ایور) : برادر شوهر
یونیفورم: اونیفورم

ک
کارتوس: فشنگ
کافه: قهوه خانه
کاغذریگ: کاغذ سنباده
کاک : کائوچو، چوب پنبه
کاکا: عمو

ص

صاحب: جناب، لقب محترمانه ای که در آخر شهرت یا مقام آید؛ مانند وزیر صاحب (= جناب وزیر)، قاری صاحب (جناب قاری)ـ
صاحب منصب: افسر ارتش
صافی: پارچهء تمیزکننده
صحنهء تمثیل: تماشاخانه، تئاتر