محمد کاظم کاظمی شاعر و نویسنده افغان

نویسنده این کتاب، بصیراحمد حسین‌زاده پژوهشگر و روزنامه‌نگار مهاجر افغان مقیم ایران است‌.

ظاهراً این نخستین کتابی است که در این رابطه در افغانستان منتشر می‌شود.

سیمای محتوایی کتاب را می‌توان با مروری بر عناوین فصلهای آن بازنمود: "ارتباطات پستی در افغانستان‌"، "راههای افغانستان‌" و "تلفن و تلگراف در افغانستان‌" که البته هر فصل‌، زیرمجموعه‌هایی نیز دارد.

افزون بر اینها، پیوستهای مفیدی هم در این کتاب گنجانده شده است‌: "اصطلاحات پست و نامه‌رسانی"‌، "نامنامه (شامل نام جایها و نام افراد)" و "تصویرها".

در بخش‌ تصویرها، نقشه‌هایی از راههای زمینی و هوایی و تصویرهایی رنگی از جاده‌های این افغانستان با یک مجموعه از تمبرهای این کشور، از دیرباز تاکنون‌، دیده می‌شود.

مهم‌ترین و جذاب‌ترین فصل این کتاب‌، ارتباطات پستی در افغانستان‌ است که حدود نیمی از کتاب را دربرگرفته است‌.

بصیر احمد حسین‌زاده در این بخش‌، پست و نامه‌رسانی در افغانستان را از دورترین عصرها (دوره هخامنشی‌) تا دوره اسلامی و هجوم مغول تا عصر حاضر بررسی کرده است‌.

بخش قابل‌توجهی از این فصل نیز، بررسی تمبرهای پستی افغانستان است که این نیز به نظر می‌رسد نخستین تحقیق در این موضوع باشد.

به همین نسبت‌، فصلهای دوم و سوم کتاب (راهها، تلفن و تلگراف‌) قدری لاغرتر و اجمالی‌تر به نظر می‌آیند؛ گویا کمبود مدارک و منابع مکتوب در این زمینه‌، نویسنده را ناچار کرده‌است که به یک سیر گذرا در این امور بسنده کند.

همچنین به نظر می رسد که نویسنده به هر دلیلی نتوانسته است در این فصلها، اطلاعاتی تازه و روزآمد فراهم کند. چنین است که درباره راهها و تلفن و تلگراف در دو یا سه دهه پیش تا امروز، مباحث کتاب تاحدی مجمل و مختصر است‌.

مثلا روایت نویسنده از تاریخ تلفن در افغانستان‌، فقط تا دوره حکومت محمد داوود خان ادامه می‌یابد. این‌همه‌، شاید به واسطه نابسامانی وضعیت ارتباطات در کشور و تداوم جنگها بوده باشد که دسترسی محققان به منابع مکتوب و مستند را دشوار کرده است‌.

خالیگاه دیگری که باز به همین ترتیب‌، در کتاب به چشم می‌خورد، وضعیت ارتباطات نوین‌، به‌ویژه ارتباطات الکترونیکی در چندسال اخیر است که نویسنده‌، فقط در اواخر فصل "تاریخ تلگراف و تلفن‌" به اجمال اشارتی به آن کرده است‌.

	بصیر احمد حسین زاده، چند کتاب دیگر نیز آماده چاپ دارد

کتاب تاریخ ارتباطات افغانستان‌ از لحاظ فنون کتاب‌آرایی نیز اثری درخور توجه است‌. طرح جلد جذاب و صفحه‌آرایی ، چاپ و صحافت مرغوب و کامل‌بودن اطلاعات جنبی کتاب از قبیل شناسنامه، مقدمه و پیوستها، این کتاب را از لحاظ معیارهای چاپ و نشر، اثری مطلوب نشان می‌دهد.

چنان که از آگهی آخر کتاب بر می‌آید، بصیراحمد حسین‌زاده چند کتاب دیگر نیز آماده چاپ دارد، همچون "زنان‌، سنت و تجدد"، "ظهور و افول ایدئولوژی‌"، "دلتنگی‌ها" و "مهتاب‌رو".

این کتاب ??? صفحه‌ای‌، با طرح جلد و صفحه‌آرایی وحید عباسی در شمارگان ???? نسخه و قطع رقعی‌ منتشر شده است‌.

یک آغاز نیک

ناشر کتاب تاریخ ارتباطات در افغانستان، یک سازمان غیر دولتی افغان به نام "موسسه خیریه شهدا افغانستان" است که بیشتر در ایران فعالیت دارد.

این پدیده جالب توجهی است که به تازگی بعضی از موسسات خیریه‌، در کنار امور خدماتی رایج‌، به چنین فعالیتهایی نیز می پردازند.

از این گذشته‌، هزینه چاپ و نشر کتاب را یک خانواده نیکوکار (پسران زارع‌) تقبل کرده‌اند که نشان می دهد خیرین جامعه‌، کم‌کم به امور ماندگارتر و عمیق‌تر هم راغب می‌شوند.

محمد کاظم کاظمی شاعر و نویسنده افغان در مشهد

	نویسنده کتاب رنگ و رنج، زندگینامه حدود سیصد هنرمند معاصر افغانستان را فراهم آورده است‌، همراه با تصویر حدود دوصد و پنجاه تن از آنان‌

نویسنده کتاب‌، محمدرفیع اصیل یوسفی روزنامه‌نگار و پژوهشگر فعال مهاجر در ایران است. او این کتاب را به مدد ارتباطهایی که در این سالها با هنرمندان افغانستان داشته‌‌، گردآورده است‌.

کتاب رنگ و رنج‌ در دو بخش کلی تدوین شده است‌: بخش اول‌، حاوی سه یادنامه مفصل است برای سه هنرمند فقید افغانستان یعنی استادان محمدسعید مشعل‌، محمدعلی عطار و امین‌الله پیرزاد.

در هر یک از این یادواره‌ها، به تناسب موضوع‌، مقاله‌ها و گفتگوهایی درباره هنرهای تجسمی‌، به‌ویژه خوشنویسی و نگارگری (مینیاتور) می‌توان یافت‌. همچنین از زندگی‌، آثار و فعالیتهای این هنرمندان هم اطلاعات سودمندی در این بخش گرد آمده است‌.

به نظر می‌رسد که این یادواره‌ها، تنها منابع مکتوب درباره این هنرمندان باشد که در آنها، هم از زندگی‌، هم از آثار و هم از نظریات آنان درباره هنرشان‌، سخن رفته‌است‌، گذشته از خاطراتی که در لابلای گفتگوهای این بخشها می‌توان یافت‌.

در این بخش‌، مقالات و گفتگوهایی از صاحب‌نظران هنرهای تجسمی و بعضی ادبای معاصر افغانستان و ایران چاپ شده است‌. هنرمندانی همچون نظری آریانا، آیدین آغداشلو (ایرانی)، محمدرفیع اصیل یوسفی‌، نجیب‌الله انوری‌، سعادتملوک تابش‌، بصیراحمد حسین‌زاده‌، میرویس رضازاده‌، براتعلی فدایی هروی‌، محمدآصف فکرت‌، سیدابوطالب مظفری‌، دکتر سیدعبدالحمید معصومی‌، دکتر محمدسرور مولایی و عبدالغنی نیک‌سیر.

به همین ترتیب‌، در سایه معرفی این هنرمندان شهیر در یادواره‌هایشان‌، مطالبی نظری درباره هنرهای نگارگری و خوشنویسی هم به چاپ رسیده است که به کیفیت محتوایی رنگ و رنج‌ می‌افزاید.

	تصویری از استاد محمد سعید مشعل، مینیاتوریست برجسته افغان، از کتاب رنگ و رنج

نگارنده‌ با تلاشی ستودنی‌، در این بخش‌، زندگینامه حدود سیصد هنرمند معاصر افغانستان را فراهم آورده است‌، همراه با تصویر حدود دوصد و پنجاه تن از آنان‌.

رنگ و رنج‌را می‌توان کامل‌ترین نمایه خوشنویسان‌، نگارگران‌، تذهیب‌کاران و دیگر هنرمندان هنرهای ظریف در افغانستان دانست که البته با تلاش دیگر پژوهشگران این عرصه‌، در آینده می‌تواند از این هم کامل‌تر شود.

به هر حال‌، با توجه به محدودیت امکانات و ارتباطات در سالهای جنگ و آوارگی‌، باید تلاش رفیع اصیل را به‌راستی قدر نهاد.

دیگر برجستگیهای کتاب رنگ و رنج‌، پیراستگی متن‌، طرح جلد زیبا، ترتیب منطقی مطالب‌، پیشگفتار خواندنی سیدابوطالب مظفری و تصویرهای متنوع آن است‌.

در این کتاب‌، در مجموع حدود صد اثر هنری یا عکسهای تاریخی چاپ شده است‌ و این جدا از دوصد و چند تصویری است که از خود هنرمندان می‌بینیم‌.

اهل فن می‌دانند که فراهم‌آوردن این همه تصویر مرتبط با موضوع کتاب‌، جد و جهدی ویژه می‌طلبد.

با این‌همه‌، کتاب رنگ و رنج‌ را نمی‌توان یک اثر عاری از نقص دانست‌. مسلماً مقالاتی که در آن گرد آمده است‌، یکدست نیست و اعتبار علمی یکسانی ندارد.

به نظر می‌رسد گردآورنده کتاب، کوشیده است همه مطالبی را که به نحوی مرتبط با موضوع کتاب و نیز شخصیتهای مطرح در آن بوده‌اند، از گزند حوادث نگه دارد و در کتاب درج کند. ولی بعضی از این مطالب‌، تاحدی موازی است و گاهی حرفهایی مکرر در آنها می‌توان یافت‌.

	تصویری از استاد محمد علی عطار، خوشنویس نامدار افغان که چند سال پیش در شهر مشهد ایران درگذشت. عکس از کتاب رنگ و رنج

به احتمال قوی‌، گردآورنده کوشیده است که نمایه‌، برای هنرمندان نوپا، اثر تشویقی داشته باشد، ولی به این ترتیب‌، از یکدستی کتاب کاسته است‌.

شاید هم به دلیل همین ناهمگونی است که مثلاً استاد عبدالغفور برشنا، فقط در حد یک نام و تصویر در این کتاب حضور دارد، ولی بعضی از هنرمندان جوان افغان با تفصیلی در حد یکی دو صفحه معرفی شده‌اند.

در این بخش‌، تناقضی کمرنگ هم به چشم می‌خورد، یعنی بر روی جلد کتاب‌، به صورت عنوانی فرعی‌، عبارت "هنرآوران هری‌" نقش بسته است‌، ولی کتاب‌، به‌ویژه در بخش نمایه‌، از محدوده این شهر فراتر می‌رود. با این ملاحظه‌، به نظر می‌رسد که قید "هنرآوران هری‌" بر روی جلد، چندان ضروری نبوده است‌.

با این‌همه‌، به نظر می‌رسد که رنگ و رنج‌ کامل‌ترین کتابی است که در این سالها، درباره هنرهای تجسمی افغانستان و هنرمندان آن انتشار یافته است و این امر‌، به رنگ و رنج‌ موقعیتی ویژه می‌دهد.

رنگ و رنج به وسیله یک موسسه خیر مهاجر به نام امام جواد و با سرمایه یک خانواده خیر افغان (قناویزیان) چاپ شده است و این‌، حکایتگر حرکتی است در جامعه افغانستان‌، که در آن فعالیتهای خیرخواهانه‌، به سوی انتشار کتاب نیز سوق می‌یابند و کسانی یاد درگذشتگان خویش را بدین ترتیب زنده نگه‌می‌دارند.

شناسنامه کتاب

نام کتاب: رنگ و رنج‌

گردآورنده: محمد رفیع اصیل یوسفی

شمار برگها: ???

قطع: رقعی

شمارگان: ???? نسخه‌

طراح جلد: وحید عباسی

ویراستار: محمدکاظم کاظمی

ناشر: کانون هنرهای زیبای موسسه خیریه افغانی امام جواد

محل چاپ: مشهد - ایران

کتاب، دوست نا آشنای ما

بیست و سوم اپریل هر سال میلادی برابر با روز جهانی کتاب و حق نشر کتاب است و هر ساله این روز را سازمان یونسکو به عنوان یک روز سمبولیک برای ادبیات جهان تجلیل می کند از این روز با محفلی مختصر و نه چندان جدی یونسکو، بانک جهانی و پوهنتون کابل در پوهنتون کابل تجلیل کردند.

کتاب که مهمترین، بهترین و با ارزشترین دوست، همراه و همسفر بشریت به شمار میرود، در افغانستان از خواننده گان همیشه گی و صمیمی برخوردار نیست و فقط تعداد کمی از مردم در این سرزمین به خواندن و نوشتن کتاب علاقمند اند.

مهمترین عواملی که در افغانستان چاپ و نشر کتاب را با چالش مواجه میکند، یکی همانا نداشتن سواد و یا کم سوادی است، چرا که در کشور تنها حدود 30 در صد مردم از سواد بهره دارند. دوم نداشتن توجه وزارت اطلاعات و فرهنگ به نویسنده گان شاعران و محققین است. همچنان ده ها اثر نویسنده گان در بخشهای شعر، ادبیات تاریخ داستان سالهاست که چاپ نشده باقی مانده و هیچ نهاد دولتی مسؤولیت چاپ و پخش آنرا به عهده نمی گیرد.

در افغانستان سالهاست سه بخش مردم که عبارت از فقرا، ثروتمندان و فرهنگیان اند زنده گی می کنند که به این اساس فقرا همیشه دنبال لقمة نان اند و به فکر کتاب خوانی و آموختن نمیافتند، ثروتمندان به دنبال زر اندوزی اند و علاقه یی به کتاب و نوشتن ندارند و فرهنگیان توان چاپ و نشر و گاهی هم خرید کتاب را ندارند. که در این میان وزارت اطلاعات و فرهنگ درگیر مسایل سیاسی است و توجة به وضعیت فرهنگی کشور ندارد و اگر بگوئیم که کاملاً از فعالیت های فرهنگی به دور مانده است، حرف گزافی نخواهد بود.

چنانچه این وزارت سخن گفتن به زبان مادری را جرم و نشر چند سریال شرقی را محکوم و وارد شدن کتاب های چاپ شده یی فارسی دری را تهاجم فرهنگی میخواند و خود نیز توانایی فرهنگ سازی، سرگرم سازی مثبت و طبع و نشر کتاب را ندارد.

وزارت اطلاعات و فرهنگ که ادعا دارد سال گذشته ده ها عنوان کتاب را چاپ کرده است اما با چاپ کتاب مثنوی شریف که در سال مولانا (2007) که نوشته عبدالکریم سروش بود و آنرا به نام یکی از کارمندان این وزارت چاپ و نشر کردند، اعتماد فرهنگیان را نسبت به خویش ضعیف ساخته و این عمل نشان داد که فساد تا به کدام اندازه در ادارات رخنه کرده است.

وزارت اطلاعات و فرهنگ به خاطر نجات کشور باید فرهنگی عمل کرده و فعالیت های را در زمینة کتب خوانی، چاپ و نشر آن در سراسر کشور انجام دهد چون تنها به این وسیله است که میتوان جامعه را به رشد فرهنگی و انکشاف مدنی رساند و مردم را به فرهنگ تحمل پذیری، آشتی و زنده گی در روشنایی سوق داد.

به هر حال امیدواریم این انسداد فرهنگی و این استبداد سیاسی از مسیر کتابخوانی مردم ما دور شود و کتاب به همنشین و هم صحبت مردم تبدیل گردد.