|
معرفی هنروران متاخر افغان، در کتاب "رنگ و رنج"
| ||||||||||||||||
"رنگ و رنج" چنانچه می‌توان از نامش دریافت، کتابی است در حوزه هنرهای تجسمی، منبعی نسبتاً جامع از اطلاعاتی درباره هنرآوران متأخر افغانستان، به ویژه در هرات.
نویسنده کتاب، محمدرفیع اصیل یوسفی روزنامه‌نگار و پژوهشگر فعال مهاجر در ایران است. او این کتاب را به مدد ارتباطهایی که در این سالها با هنرمندان افغانستان داشته، گردآورده است. کتاب رنگ و رنج در دو بخش کلی تدوین شده است: بخش اول، حاوی سه یادنامه مفصل است برای سه هنرمند فقید افغانستان یعنی استادان محمدسعید مشعل، محمدعلی عطار و امین‌الله پیرزاد. در هر یک از این یادواره‌ها، به تناسب موضوع، مقاله‌ها و گفتگوهایی درباره هنرهای تجسمی، به‌ویژه خوشنویسی و نگارگری (مینیاتور) می‌توان یافت. همچنین از زندگی، آثار و فعالیتهای این هنرمندان هم اطلاعات سودمندی در این بخش گرد آمده است. به نظر می‌رسد که این یادواره‌ها، تنها منابع مکتوب درباره این هنرمندان باشد که در آنها، هم از زندگی، هم از آثار و هم از نظریات آنان درباره هنرشان، سخن رفته‌است، گذشته از خاطراتی که در لابلای گفتگوهای این بخشها می‌توان یافت. در این بخش، مقالات و گفتگوهایی از صاحب‌نظران هنرهای تجسمی و بعضی ادبای معاصر افغانستان و ایران چاپ شده است. هنرمندانی همچون نظری آریانا، آیدین آغداشلو (ایرانی)، محمدرفیع اصیل یوسفی، نجیب‌الله انوری، سعادتملوک تابش، بصیراحمد حسین‌زاده، میرویس رضازاده، براتعلی فدایی هروی، محمدآصف فکرت، سیدابوطالب مظفری، دکتر سیدعبدالحمید معصومی، دکتر محمدسرور مولایی و عبدالغنی نیک‌سیر. به همین ترتیب، در سایه معرفی این هنرمندان شهیر در یادواره‌هایشان، مطالبی نظری درباره هنرهای نگارگری و خوشنویسی هم به چاپ رسیده است که به کیفیت محتوایی رنگ و رنج می‌افزاید.
نگارنده با تلاشی ستودنی، در این بخش، زندگینامه حدود سیصد هنرمند معاصر افغانستان را فراهم آورده است، همراه با تصویر حدود دوصد و پنجاه تن از آنان. رنگ و رنج‌را می‌توان کامل‌ترین نمایه خوشنویسان، نگارگران، تذهیب‌کاران و دیگر هنرمندان هنرهای ظریف در افغانستان دانست که البته با تلاش دیگر پژوهشگران این عرصه، در آینده می‌تواند از این هم کامل‌تر شود. به هر حال، با توجه به محدودیت امکانات و ارتباطات در سالهای جنگ و آوارگی، باید تلاش رفیع اصیل را به‌راستی قدر نهاد. دیگر برجستگیهای کتاب رنگ و رنج، پیراستگی متن، طرح جلد زیبا، ترتیب منطقی مطالب، پیشگفتار خواندنی سیدابوطالب مظفری و تصویرهای متنوع آن است. در این کتاب، در مجموع حدود صد اثر هنری یا عکسهای تاریخی چاپ شده است و این جدا از دوصد و چند تصویری است که از خود هنرمندان می‌بینیم. اهل فن می‌دانند که فراهم‌آوردن این همه تصویر مرتبط با موضوع کتاب، جد و جهدی ویژه می‌طلبد. با این‌همه، کتاب رنگ و رنج را نمی‌توان یک اثر عاری از نقص دانست. مسلماً مقالاتی که در آن گرد آمده است، یکدست نیست و اعتبار علمی یکسانی ندارد. به نظر می‌رسد گردآورنده کتاب، کوشیده است همه مطالبی را که به نحوی مرتبط با موضوع کتاب و نیز شخصیتهای مطرح در آن بوده‌اند، از گزند حوادث نگه دارد و در کتاب درج کند. ولی بعضی از این مطالب، تاحدی موازی است و گاهی حرفهایی مکرر در آنها می‌توان یافت.
به احتمال قوی، گردآورنده کوشیده است که نمایه، برای هنرمندان نوپا، اثر تشویقی داشته باشد، ولی به این ترتیب، از یکدستی کتاب کاسته است. شاید هم به دلیل همین ناهمگونی است که مثلاً استاد عبدالغفور برشنا، فقط در حد یک نام و تصویر در این کتاب حضور دارد، ولی بعضی از هنرمندان جوان افغان با تفصیلی در حد یکی دو صفحه معرفی شده‌اند. در این بخش، تناقضی کمرنگ هم به چشم می‌خورد، یعنی بر روی جلد کتاب، به صورت عنوانی فرعی، عبارت "هنرآوران هری" نقش بسته است، ولی کتاب، به‌ویژه در بخش نمایه، از محدوده این شهر فراتر می‌رود. با این ملاحظه، به نظر می‌رسد که قید "هنرآوران هری" بر روی جلد، چندان ضروری نبوده است. با این‌همه، به نظر می‌رسد که رنگ و رنج کامل‌ترین کتابی است که در این سالها، درباره هنرهای تجسمی افغانستان و هنرمندان آن انتشار یافته است و این امر، به رنگ و رنج موقعیتی ویژه می‌دهد. رنگ و رنج به وسیله یک موسسه خیر مهاجر به نام امام جواد و با سرمایه یک خانواده خیر افغان (قناویزیان) چاپ شده است و این، حکایتگر حرکتی است در جامعه افغانستان، که در آن فعالیتهای خیرخواهانه، به سوی انتشار کتاب نیز سوق می‌یابند و کسانی یاد درگذشتگان خویش را بدین ترتیب زنده نگه‌می‌دارند. شناسنامه کتاب
نام کتاب: رنگ و رنج گردآورنده: محمد رفیع اصیل یوسفی شمار برگها: ??? قطع: رقعی شمارگان: ???? نسخه طراح جلد: وحید عباسی ویراستار: محمدکاظم کاظمی ناشر: کانون هنرهای زیبای موسسه خیریه افغانی امام جواد محل چاپ: مشهد - ایران | ||||||||||||||||
کلمات کلیدی:
