طب سنتی و سردی،گرمی غذاها
طب سنتی و سردی،گرمی غذاها
http://www.rs272.com/
تضاد و ناسازگاری خربزه و عسل شاید بارزترین مثال از باورهای سالخوردگان سرد و گرم چشیده جامعه ماست که معتقدند برخی غذاها خاصیت و ماهیت «گرم» دارند و در مقابل خاصیت و ماهیت برخی از غذاها و مواد غذایی «سرد» است؛ از این رو، خوردن سردی ها یا گرمی ها با هم می تواند عوارض و عواقب زیانبار و گاه بسیار آزار دهنده داشته باشد.
این دانش تجربی و ثابت شده که به تعبیری می توان آن را یکی از رموز شگفت انگیز طب سنتی ایرانیان دانست، از باورهای گسترده و ریشه دار بسیاری از مردمان جامعه است که تجربه های ارزنده ای از شیوه های زندگی معقول و متعارف نیاکان خود آموخته اند.
این تجربه های دیر آشنای سرد و گرم چشیده های روزگار که بی گمان یکی از ضرورت های زندگی بسامان بویژه در دوران ما به شمار می آید، در واقع برایند یافته ها و گفته های دانشمندان طب سنتی ایران، از جمله ابوعلی سینا و زکریای رازی است که با تکیه بر صدها سال تجربه علمی و عینی، راز و رمز تأثیر گذاری بسیاری از غذاها و مواد غذایی را بر جسم و جان آدمی یافته اند و با توجه به ویژگی و اثرات هر یک و نیز سازگاری یا تضاد هر یک با مواد غذایی یا غذاهای دیگر، آنها را «سردی» یا «گرمی» نام نهاده اند.
این باور دقیق و اثبات شده را بی گمان باید یکی از شگفتی های فرهنگ تغذیه جامعه ایرانی و اسلامی دانست؛ فرهنگی که برایند آن ازیک سو غذاهای خوش طعم و گواراست؛ به گونه ای که مانند آنها را در هیچ جای جهان نمی توان یافت و از سوی دیگر پدید آوردن تعادل و سازگاری سودمند میان سردی و گرمی است تا آثار زیانبار هر ماده غذایی بر جسم و جان، خنثی شود.
چنین است که مادران ما به طور مثال غذاهایی مانند آش رشته، حلیم، شله زرد، کشک بادمجان و کله جوش را با نعنا داغ (نعنای تف داده در روغن) می پزند یا این که برخی افراد با تجربه و خوش سلیقه کله پاچه را با زنجبیل می خورند و می گویند: «کله پاچه از کافورهم سردتر است!» یا این که بسیار دیده ایم که هنگام بروز سوء هاضمه و دل درد شدید و نفس بر که پیامد خوردن هندوانه، گوجه سبز، باقالا و یا ماست و دوغ است، بی درنگ عرق نعنا و نبات تجویز می کنند تا این گرمی اثر هولناک و رنج آور آن سردی ها را خنثی سازد.
جالب است که بدانیم علم طب جدید در تحقیقات و یافته های خود در این زمینه، تنها توانسته است بر تجربه های قدما مهر تأیید بزند و درستی آنچه را که آنها گفته اند، دریابد و ثابت کند. البته تحقیقات علمی جدید در این عرصه که فرهنگ تغذیه و علم طب را یکجا در بر می گیرد، اندک است؛ از این رو، مطالبی که در ادامه این گزارش بازگو شده، شاید یکی از معدود ترین پژوهش هایی باشد که محققان و پزشکان دانشکده پزشکی اصفهان در این زمینه انجام داده اند و سال ها پیش در نشریه بهداشت جهان بازتاب یافته است.
دکتر قربانعلی اسداللهی استادیار گروه روانپزشکی، دکتر محمدحسن امامی پزشک عمومی، پوراندخت صفوی دستیار داخلی، دکتر فرشته شکیبایی و پریوش جابری روانشناس بالینی و اشرف السادات میرلوحیان کارشناس تغذیه، در یک کار پژوهشی جمعی در کلینیک بخش روانپزشکی بیمارستان خورشید، به عنوان محور تحقیقات خود رابطه افسردگی را با غذاهای سردی و گرمی مورد بررسی قرار داده اند. به گفته آنها، در تجربه های کلینیکی بارها بیماران مبتلا به صرع، افسردگی، وسواس یا شب ادراری را می بینیم که می گویند مصرف غذاهایی که در طب قدیم آنها را «غذای سردی» می نامیدند، بر شدت بیماری شان می افزاید و برعکس «غذاهای گرمی» حال آنها را بهبود می بخشد. در منابع طب سنتی و حتی طب جدید هم اشاره های متعدد به تأثیر غذاها در شدت یافتن یا فروکش کردن بیماری ها دیده می شود که البته با تحقیق و پژوهش می توان بسیاری از این نظریه ها و تجربه ها را اثبات یا رد کرد.
تعریف سردی و گرمی
پژوهشگران با تأکید بر این که پیش از پرداختن به موضوع، باید دو اصطلاح سردی و گرمی تعریف شود، یادآور می شوند که قدمای طب با دیدن نشانه هایی که پس از خوردن غذاهای گوناگون در افراد پدید می آید، سردی و گرمی را این گونه شرح داده اند.
«سردی» غذاهایی است که پس از مصرف، سبب بروز یا تشدید نشانه هایی چون ضعف عمومی بدن، کندی حرکت ها، سستی مفاصل، سنگینی پلکها، سستی زبان، غش رفتن بدن، خمیازه، خواب آلودگی، کم حوصلگی، افزایش اضطراب، خلق گرفتگی و دلتنگی، افکار وسواسی، سرگیجه، سردرد، آبریزش از دهان، تهوع، سوزش و نفخ معده (بدون سابقه قبلی)، لینت مزاج، افزایش حجم و تکرار ادرار می شود.
«گرمی» غذاهایی را گویند که پس از مصرف، سبب بروز و پدید آمدن حالت ها و نشانه هایی مانند این ها شوند: سریعتر شدن حرکات (بیش از حد معمول)، سرعت در سخن گفتن و پیوستگی گفتار، سرعت در باز و بسته کردن پلکها، رسایی صدا و بلندی صوت، بی تابی و آشفتگی، خشم، چالاکی، سنگدلی، بیخوابی، زرنگی و زودفهمی، تندی و نیرومندی نبض، نمایان شدن رگها، سرخی پوست، تشنگی زیاد و تلخی دهان شوند.
? تأثیر سردی و گرمی بر خلق و خو
برای پی بردن به چگونگی تأثیر غذاهای سردی و گرمی بر خلق و خوی بیماران مبتلا به افسردگی، متخصصان دست اندرکار این تحقیق دو فرضیه را مورد بررسی قرار داده اند، نخست آن که مصرف سردی ها بیش از گرمی ها سبب تشدید افسردگی می شود و از سوی دیگر، مصرف گرمی ها بیش از سردی ها افسردگی راکاهش می دهد.
در این پژوهش ??? تن از بیمارانی که به کلینیک یا بخش روانپزشکی بیمارستان خورشید، وابسته به دانشکده پزشکی اصفهان در مدت ?? ماه مراجعه کرده اند، در باره تأثیر غذاهای گرمی و سردی برشدت یا ضعف افسردگی شان، پرسش هایی به این شرح شده است:
(?) غذاها به طور کلی چه تأثیری بر بیماری یا شرایط جسمی و خلقی شما دارند؟
(?) آیا غذاهایی که به عنوان سردی یا گرمی معروف هستند بر بیماری شما تأثیر خاص دارند؟
غیر از بیمارانی که این مسأله را تجربه نکرده اند، پاسخ های کلی دیگران به پرسش های مورد بحث، به این شرح بوده است:
?- تأثیری ندارند
?- سردی، بیماری ام را تشدید می کند.
?- سردی سبب کاهش بیماری ام می شود.
?- گرمی، بیماری ام را کاهش می دهد.
?- گرمی سبب تشدید بیماری ام می شود.
- از بیمارانی که مصرف غذاها سبب تشدید یا تخفیف بیماریشان می شود، دو سؤال دیگر شده است:
(?) در پی مصرف غذاهای سردی یا گرمی چه علائمی در شما ایجاد یا تشدید می شود؟
(?) منظورتان از غذاهای سردی و گرمی چه نوع غذاهایی است؟
اطلاعات به دست آمده از این آزمون آماری حاکی است: (?) سردی ها بیش از گرمی ها سبب تشدید افسردگی می شوند و (?) گرمی ها بیش از سردی ها افسردگی را تخفیف می دهند.
با توجه به این نکات، پژوهشگران تأیید کرده اند که فرضیه هایی که انگیزه این تحقیق بوده، با یافته های آنها به اثبات رسیده است.
به گفته آنها، شایع ترین علامت ضعف و سستی بدن و پس از آن تشدید افسردگی خلق است. بنابراین به نظر می رسد که در پی مصرف سردی ها به طور عمده تغییرات جسمی پدید می آید تا تغییر حالت؛ هرچند باید توجه داشت که تغییرات جسمی بیش از تغییر حالت برای فرد قابل درک و بیان است.
این علائم اغلب با نشانه های افسردگی و علائم ابتلا به سردی، یعنی تأثیر سردی بر بدن، مطابقت دارند.
تضاد و ناسازگاری خربزه و عسل شاید بارزترین مثال از باورهای سالخوردگان سرد و گرم چشیده جامعه ماست که معتقدند برخی غذاها خاصیت و ماهیت «گرم» دارند و در مقابل خاصیت و ماهیت برخی از غذاها و مواد غذایی «سرد» است؛ از این رو، خوردن سردی ها یا گرمی ها با هم می تواند عوارض و عواقب زیانبار و گاه بسیار آزار دهنده داشته باشد.
این دانش تجربی و ثابت شده که به تعبیری می توان آن را یکی از رموز شگفت انگیز طب سنتی ایرانیان دانست، از باورهای گسترده و ریشه دار بسیاری از مردمان جامعه است که تجربه های ارزنده ای از شیوه های زندگی معقول و متعارف نیاکان خود آموخته اند.
این تجربه های دیر آشنای سرد و گرم چشیده های روزگار که بی گمان یکی از ضرورت های زندگی بسامان بویژه در دوران ما به شمار می آید، در واقع برایند یافته ها و گفته های دانشمندان طب سنتی ایران، از جمله ابوعلی سینا و زکریای رازی است که با تکیه بر صدها سال تجربه علمی و عینی، راز و رمز تأثیر گذاری بسیاری از غذاها و مواد غذایی را بر جسم و جان آدمی یافته اند و با توجه به ویژگی و اثرات هر یک و نیز سازگاری یا تضاد هر یک با مواد غذایی یا غذاهای دیگر، آنها را «سردی» یا «گرمی» نام نهاده اند.
این باور دقیق و اثبات شده را بی گمان باید یکی از شگفتی های فرهنگ تغذیه جامعه ایرانی و اسلامی دانست؛ فرهنگی که برایند آن ازیک سو غذاهای خوش طعم و گواراست؛ به گونه ای که مانند آنها را در هیچ جای جهان نمی توان یافت و از سوی دیگر پدید آوردن تعادل و سازگاری سودمند میان سردی و گرمی است تا آثار زیانبار هر ماده غذایی بر جسم و جان، خنثی شود.
چنین است که مادران ما به طور مثال غذاهایی مانند آش رشته، حلیم، شله زرد، کشک بادمجان و کله جوش را با نعنا داغ (نعنای تف داده در روغن) می پزند یا این که برخی افراد با تجربه و خوش سلیقه کله پاچه را با زنجبیل می خورند و می گویند: «کله پاچه از کافورهم سردتر است!» یا این که بسیار دیده ایم که هنگام بروز سوء هاضمه و دل درد شدید و نفس بر که پیامد خوردن هندوانه، گوجه سبز، باقالا و یا ماست و دوغ است، بی درنگ عرق نعنا و نبات تجویز می کنند تا این گرمی اثر هولناک و رنج آور آن سردی ها را خنثی سازد.
جالب است که بدانیم علم طب جدید در تحقیقات و یافته های خود در این زمینه، تنها توانسته است بر تجربه های قدما مهر تأیید بزند و درستی آنچه را که آنها گفته اند، دریابد و ثابت کند. البته تحقیقات علمی جدید در این عرصه که فرهنگ تغذیه و علم طب را یکجا در بر می گیرد، اندک است؛ از این رو، مطالبی که در ادامه این گزارش بازگو شده، شاید یکی از معدود ترین پژوهش هایی باشد که محققان و پزشکان دانشکده پزشکی اصفهان در این زمینه انجام داده اند و سال ها پیش در نشریه بهداشت جهان بازتاب یافته است.
دکتر قربانعلی اسداللهی استادیار گروه روانپزشکی، دکتر محمدحسن امامی پزشک عمومی، پوراندخت صفوی دستیار داخلی، دکتر فرشته شکیبایی و پریوش جابری روانشناس بالینی و اشرف السادات میرلوحیان کارشناس تغذیه، در یک کار پژوهشی جمعی در کلینیک بخش روانپزشکی بیمارستان خورشید، به عنوان محور تحقیقات خود رابطه افسردگی را با غذاهای سردی و گرمی مورد بررسی قرار داده اند. به گفته آنها، در تجربه های کلینیکی بارها بیماران مبتلا به صرع، افسردگی، وسواس یا شب ادراری را می بینیم که می گویند مصرف غذاهایی که در طب قدیم آنها را «غذای سردی» می نامیدند، بر شدت بیماری شان می افزاید و برعکس «غذاهای گرمی» حال آنها را بهبود می بخشد. در منابع طب سنتی و حتی طب جدید هم اشاره های متعدد به تأثیر غذاها در شدت یافتن یا فروکش کردن بیماری ها دیده می شود که البته با تحقیق و پژوهش می توان بسیاری از این نظریه ها و تجربه ها را اثبات یا رد کرد.
تعریف سردی و گرمی
پژوهشگران با تأکید بر این که پیش از پرداختن به موضوع، باید دو اصطلاح سردی و گرمی تعریف شود، یادآور می شوند که قدمای طب با دیدن نشانه هایی که پس از خوردن غذاهای گوناگون در افراد پدید می آید، سردی و گرمی را این گونه شرح داده اند.
«سردی» غذاهایی است که پس از مصرف، سبب بروز یا تشدید نشانه هایی چون ضعف عمومی بدن، کندی حرکت ها، سستی مفاصل، سنگینی پلکها، سستی زبان، غش رفتن بدن، خمیازه، خواب آلودگی، کم حوصلگی، افزایش اضطراب، خلق گرفتگی و دلتنگی، افکار وسواسی، سرگیجه، سردرد، آبریزش از دهان، تهوع، سوزش و نفخ معده (بدون سابقه قبلی)، لینت مزاج، افزایش حجم و تکرار ادرار می شود.
«گرمی» غذاهایی را گویند که پس از مصرف، سبب بروز و پدید آمدن حالت ها و نشانه هایی مانند این ها شوند: سریعتر شدن حرکات (بیش از حد معمول)، سرعت در سخن گفتن و پیوستگی گفتار، سرعت در باز و بسته کردن پلکها، رسایی صدا و بلندی صوت، بی تابی و آشفتگی، خشم، چالاکی، سنگدلی، بیخوابی، زرنگی و زودفهمی، تندی و نیرومندی نبض، نمایان شدن رگها، سرخی پوست، تشنگی زیاد و تلخی دهان شوند.
? تأثیر سردی و گرمی بر خلق و خو
برای پی بردن به چگونگی تأثیر غذاهای سردی و گرمی بر خلق و خوی بیماران مبتلا به افسردگی، متخصصان دست اندرکار این تحقیق دو فرضیه را مورد بررسی قرار داده اند، نخست آن که مصرف سردی ها بیش از گرمی ها سبب تشدید افسردگی می شود و از سوی دیگر، مصرف گرمی ها بیش از سردی ها افسردگی راکاهش می دهد.
در این پژوهش ??? تن از بیمارانی که به کلینیک یا بخش روانپزشکی بیمارستان خورشید، وابسته به دانشکده پزشکی اصفهان در مدت ?? ماه مراجعه کرده اند، در باره تأثیر غذاهای گرمی و سردی برشدت یا ضعف افسردگی شان، پرسش هایی به این شرح شده است:
(?) غذاها به طور کلی چه تأثیری بر بیماری یا شرایط جسمی و خلقی شما دارند؟
(?) آیا غذاهایی که به عنوان سردی یا گرمی معروف هستند بر بیماری شما تأثیر خاص دارند؟
غیر از بیمارانی که این مسأله را تجربه نکرده اند، پاسخ های کلی دیگران به پرسش های مورد بحث، به این شرح بوده است:
?- تأثیری ندارند
?- سردی، بیماری ام را تشدید می کند.
?- سردی سبب کاهش بیماری ام می شود.
?- گرمی، بیماری ام را کاهش می دهد.
?- گرمی سبب تشدید بیماری ام می شود.
- از بیمارانی که مصرف غذاها سبب تشدید یا تخفیف بیماریشان می شود، دو سؤال دیگر شده است:
(?) در پی مصرف غذاهای سردی یا گرمی چه علائمی در شما ایجاد یا تشدید می شود؟
(?) منظورتان از غذاهای سردی و گرمی چه نوع غذاهایی است؟
اطلاعات به دست آمده از این آزمون آماری حاکی است: (?) سردی ها بیش از گرمی ها سبب تشدید افسردگی می شوند و (?) گرمی ها بیش از سردی ها افسردگی را تخفیف می دهند.
با توجه به این نکات، پژوهشگران تأیید کرده اند که فرضیه هایی که انگیزه این تحقیق بوده، با یافته های آنها به اثبات رسیده است.
به گفته آنها، شایع ترین علامت ضعف و سستی بدن و پس از آن تشدید افسردگی خلق است. بنابراین به نظر می رسد که در پی مصرف سردی ها به طور عمده تغییرات جسمی پدید می آید تا تغییر حالت؛ هرچند باید توجه داشت که تغییرات جسمی بیش از تغییر حالت برای فرد قابل درک و بیان است.
این علائم اغلب با نشانه های افسردگی و علائم ابتلا به سردی، یعنی تأثیر سردی بر بدن، مطابقت دارند.
کلمات کلیدی:
