Midsommar
جشن نیمه‌ی تابستان در سوئد
«تیرگان» یا «آبریزگان» در ایران
امروزه وجود رسانه‌های گوناگون و حضور ایرانیان در سرزمین‌های دیگر، این موقعیت را پیش می‌آورد که انسان مهاجر از جشن‌ها و سنت‌های سرزمین میزبان نیز بهره ببرد و نگاهی دیگر از سر علاقه و کنجکاوی، به ریشه‌ها و پیوندهایی که میان سرزمین خود و این کشورها وجود دارد بیندازد.
در کشور سوئد، جشن بزرگ نیمه‌ی تابستان در تاریخ 24 ماه ژوئن برگزار میشود. همان سنت زیبا و ارزشمندی که ما ایرانیان نیز در ایران باستان، جشن تیرگانش می‌خواندیم و دریغ که امروزه نه تنها از این سنت باشکوه خبری نیست، که امکان نابودی و به فراموشی سپردن آن بسیار است. فرزندان ما در غربت به سنت‌های کشور میزبان گاه بیشتر و بهتر از سنت‌های خودمان آکاهی دارند. دلیل آن تکرار و ارزرشگذاری چنین سنت‌های ریبایی است که ضامن پایداری آنها بوده و هست.
جشن‌ها در هر کجا و هر مکان برپا شود نیرو دهنده و زیبا و شادی برانگیز است. مهمتر از آن برپایی چنین جشن هایی پیوندی عمیق با هویت، تاریخ و فرهنگ ما دارد. بیشتر این جشن‌ها از آنجا که با طبیعت پیوندی عمیق دارد، در کشورهای گوناگون با شباهت‌های زیادی برگزار میشود. جشن کشت، جشن برداشت محصول، جشن اول بهار، جشن بلندترین و طولانی‌ترین شب سال،جشن بلندترین و طولانی‌ترین روز سال که امروز است و ما آن را در ایران جشن تیرگان و در سوئد، جشن نیمه‌ی تابستان یا Midsommar می‌گوییم.
در اسطوره‌ها و افسانه‌های ایرانی، پیدایش این جشن را به پیروزی آب و زندگی بر خشک‌سالی و مرگ و یا پیروزی «تیشتر» ایزد باران و زایش، بر «آپوش» که سمبل خشک‌سالی و مرگ است نسبت می‌دهند. این جشن را بنا به مشکل بزرگ کم‌آبی در کشور ما، جشن آبریزگان نیز گفته‌اند که در روز تیر از ماه تیر برگزار می‌شده‌است. چنین آمده که در این روز مردم برای بارش باران نیایش می‌کنند و برهم آب می‌پاشند تا طبیعت به تقلید از آنان باران را بر زمین فرود آورد.
سخن از تیرگان این سنت زیبای ایران کهن، در این وقت کم نمی‌گنجد، آن را به زمانی دیگر واگذار می‌کنیم و امروز را به بیان چگونگی این جشن در سوئد و کشورهای شمال اروپا اختصاص می‌دهیم. اگر به وضعیت آب و هوای این کشورها آشنایی داشته باشیم بیشتر به اهمیت برگزاری این سنت پی‌می بریم. کشورهایی که بیشتر ایام سال را در تاریکی و بارندگی و سرما بسر می‌برند و در چنین روزی خورشید در نقطه‌ی شمالی این منطقه هرگز غروب نمی‌کند و درطول شبانه‌روز همچنان روشن است. جشن میانه‌ی تابستان از دوران بسیار دور گذشته در کشورهای استلند، لتونی، فنلاند، دانمارک و سوئد برگزار می‌شده‌است. در سوئد از سال 1953، تاریخ ویژه‌ای را برای برگزاری آن معین کردند به این معنی که هرسال در روز جمعه‌ای بین 19 تا 25 ماه ژوئن برگزار شود. در این روز پرچم این کشورها در خانه‌ها، پارک‌ها . میدان‌ها به اهتزاز درمی‌آید.
جشن میانه‌ی تابستان را در تاریخ سوئد و در باورهای مردم آن، روز زایایی و زایش و روز عشق و پیوند بین انسان‌ها نام نهاده‌اند. بر مبنای همین باور، مراسمی که انجام می‌گیرد در رابطه‌ی تنگاتنگی با چنین روز و چنین باوری است. یکی از سنت‌های زیبایی که هنوز هم اجرا میشود رفتن به صحرا و بیابان در صبح زود است و تهیه‌ی حلقه‌ها و تاجهای گل که در طول روز و اجرای مراسم، روی سر خود می‌گذارند. مراسم در بیرون از خانه و در محیط باز اجرا میشود. سنت دیگری تهیه‌ی میله‌ی بلندی است به صورت صلیب که سرتاسر آن با شاخه و برگ درختان و گلهای گوناگون پوشیده میشود. از دو سر میله‌ای که افقی نصب شده، و در بالاترین قسمت آن قرار دارد دو حلقه‌ی بزرگ گل آویزان است. آنچه که به این شکل تهیه میشود در محیطی باز در زمین نصب میشود که ارتفاع آن به 4 تا 5 متر می‌رسد. جشن و رقص و پایکوبی در محور همین میله صورت می‌گیرد. رقص‌ها بصورت گروهی اجرا میشود و افراد گروه لباس‌های محلی و ملی خود را بر تن دارند. ترانه‌های گروهی حکایت از تابستان و گرما و نور و روشنایی دارد.
از سنت‌های دیگر این است که مردم خانه‌های خود را نیز با شاخه‌های سبز و جوان درختان و گل و گیاه می‌پوشانند. برگزاری این جشن بهانه‌ای است که افراد فامیل زیباترین، نورانی ترین و بلندترین روز سال را با هم باشند.
***
تا اینجا از بلندترین و نورانی‌ترین روز سال گفتیم. اما از شب پیش از این روز بگوییم که اهمیت آن اگر بیشتر نباشد کمتر نیست. شب جشن نیمه‌ی تابستان، شبی اسرار آمیز و پر از معماست. شب نیروهای خفته‌ی عظیم، شب قدرت خارق‌العاده‌ی طبیعت. در این زمان طبیعت سرشار از نیرو های گوناگونی است که هر یک در جای خود اسرار آمیزند. به برخی از این باورها اشاره می‌کنیم>
شبنمی که نیمه‌شبان و به هنگام صبح بر روی علف‌ها نشسته، از چنان نیروی شفابخش شگفت‌انگیزی برخوردار است که هر بیماری از آن شفا می‌یابد. حتی خمیری را که برای نان تهیه می‌کنند اگر با مقداری از این شبنم مخلوط شود، بهتر و خوشمزه‌تر از همیشه خواهد بود. در چنین شبی از برگ درختان می‌توان به عنوان مرحم استفاده کرد و بر روی زخم گذاشت. اگر انسان در آبی که برگ درخت در آن است حمام کند بیماریش شفا خواهد یافت.
در چنین شب اسرارآمیزی قدرت طبیعت چنان است که آب چشمه‌ی معدنی می‌تواند بدل به شراب شود. بیشتر گیاهان در اثر نیروی فوق‌العاده و اسرارآمیزی که در این شب دارند به گیاهان شفابخش تبدیل می‌شوند.
تهیه‌ی یک دسته گل و یا ساختن حلقه ای از گل که از هفت نوع گل تهیه شده باشد، درمان بیشتر ناراحتی‌هاست. این هفت نوع گل را فرد باید شخصاً و در سکوت کامل جمع‌آوری و تهیه کند. زمانی که دسته و یا حلقه‌ی گل آماده شد، آن را از سقف خانه آویزان می‌کنند تا خشک شود و به همان شکل بماند. در این صورت خانه و افراد آن از بلایا بدور مانده و از خوشبختی بهره‌مند می‌شوند.
در اینجا می‌بینیم که عدد هفت در فرهنگ این سرزمین‌ها نیز عددی مقدس است. از مراسم دیگر چنین جشنی که در رابطه با گل و گیاه و طبیعت است، رسمی است که یادآور سنت گره‌زدن دختران در روز سیزده‌بدر در ایران است.
دختران و زنان جوان دسته گل کوچکی که از هفت نوع گل تهیه شده، فراهم می‌کنند و شب به‌هنگام خواب آن را زیر بالش خود قرار می‌دهند. از آنجا که گیاهان در آن شب از نیروی اعجاب‌انگیزی برخوردار هستند، باور عموم بر آن است که دختران و زنان، مرد آینده‌ی خود را در خواب می‌بینند.
باور دیگر رفتن کنار چشمه‌ی آب است که احتمالاً تصویری از آرزهای خود را بر آب ببینند.
خوردن غذاهای ویژه در این مراسم نیز بخشی از فرهنگ ما را تشکیل می‌دهند که حتما وجود آنها بر سفره و یا میز غذا فلسفه‌ای را نیز به همراه دارد. غذایی که در این روز تهیه میشود، سیب‌زمینی تازه با شبیت خرد شده، نوعی ماهی که در محلولی از ادویه و سبزجات خوابانده شده، سس مخصوص، همراه با تره‌فرنگی خردشده، و ماهی و گوشت و سوسیس است که بر روی ذغال کباب میشود. نوشیدن انواع مشروبات از ویژگی دیگر چنین روزی است. و بالاخره آنچه را که نباید فراموش کرد، خوردن توت‌فرنگی و خامه و بستنی به عنوان دسر است.
در گذشته برای کسانی که در چنین روزی به کلیسا می‌رفته‌اند دعای مخصوصی نیز وجود داشته که مضمون آن چنین است:
بار الاها، شب‌های تابستان سوئد، تو را مانَد
تو نور و روشنایی مطلق ما هستی و از هرگونه تاریکی و سیاهی مبرایی
باحضور خود، وجودمان را روشن ساز
ما را یاری بده تا بتوانیم از نور و روشنایی، از فراوانی و از زندگی بهره‌مند شویم.
جشن تیرگان یا آبریزگان بر تمام آنان که این سنت‌ها را پاس می‌دارند مبارک و خجسته باد و جشن Midsommar و یا جشن نیمه‌ی تابستان به همه‌ی کسانی که چنین جشنی را برگزار می‌کنند.
منبع در سایه روشن کلام
کلمات کلیدی:
