آفتاب عشق: بانگ نی در پسکوچه های عرفانی بلخ

سازمان ملل متحد، سال جاری میلادی را همزمان با هشتصدمین سال تولد مولانا جلال الدین محمد بلخی، "سال مولانا" نام نهاده است.

به این مناسبت، در رشته برنامه های آفتاب عشق، به زندگی پر راز و رمز و عاشقانه مولانا، آثار و افکار وی و دیدگاه اندیشمندان مختلف در باره او می پردازیم.

سرگذشت مولانا، داستان جالب و هیجان انگیزی است که هنوز پس از هشت قرن، دلبستگان او در جهان، از آن حظ معنوی و روحی می برند.

در زادگاه مولانا

بلخ که در حال حاضر یکی از توابع شهر مزار شریف در شمال افغانستان است، زادگاه مولانا جلال الدین است. داستان ما از زندگی و سیرو سلوک معنوی مولانا از این منطقه آغاز می شود.

در یک روز گرم تابستانی، به همراه سیدرضا حسینی، باستانشناس جوان، از شهر مزار شریف به زادگاه مولانا رفتم و شبی نیز در جمع شماری از ارادتمندان خداوندگار بلخ در محفل خوانش مثنوی و حلقه ذکر شرکت کردم.

بشنو از نی چون حکایت می کند
از جدایی ها شکایت می کند

کز نیستان تا مرا ببریده اند
از نفیرم مرد و زن نالیده اند

سینه خواهم شرحه شرحه از فراق
تا بگویم شرح درد اشتیاق

هر کسی کاو دور ماند از اصل خویش
باز جوید روزگار وصل خویش ...

مسجد ابونصر پارسا و مقبره او و فرزند و تعدادی از مریدانش نیز در ولسوالی بلخ واقع است

بلخ که اکنون وادی نه چندان پر رونقی در ولایتی به همین نام در شمال افغانستان است، روزگاری سلطان العلما را باخود داشت و مولانا جلال الدین محمد بلخی را.

هنوز می توان بوی سلطان العلما را در اینجا احساس کرد. هنوز از مدرسه و خاک اینجا بوی وعظ و تذکیر محافل سلطان العلما، پدر مولانا جلال الدین بگوش می رسد.

بلخ شهر تاریخی است

که از گذشته های دور به نام "ام البلاد" شناخته می شود .

در اینجا معبد نوبهار بلخ، مسجد ابونصر پارسا و آرامگاه رابعه بلخی - شاعر معروف زبان پارسی- قرار دارد. در مدرسه ابونصر پارسا که در جوار خانه مولانا قرار دارد، کودکان قرآن می آموزند.

سیدرضا حسینی در مورد گذشته بلخ و تاریخ آن می گوید:" بلخ چنانچه در اقوال تاریخی آمده یکی از شهر های مهم خراسان آن زمان است و مهد پیدایش و محل پیوستگی تمدنها."

هنوز در ولسوالی بلخ امروز خانقاه مولانا وجود دارد که در میان کوچه و پس کوچه ها محصور شده و کمتر کسی متوجه وجود خانقاه مولانا می شود. مسجد خواجه پارسا و مقبره او و فرزند و تعدادی از مریدانش نیز در ولسوالی بلخ وجود دارد.

به گفته آقای حسینی، خواجه پارسا از جمله علمای بزرگ عصر خود و از خلیفه های برجسته طریقه نقشبندیه است.

رابعه، قربانی عشق

در کنار مقبره خواجه پارسا در داخل یک زیر زمین، آرامگاه رابعه بلخی شاعره مشهور زبان فارسی قرار دارد که بر اساس روایات، "به جرم عشق" به قتل رسید.

آقای حسینی در مورد دلایل قتل رابعه بلخی می گوید: "بنا به روایت ها، برادر رابعه پس از آنکه از عشق خواهرش به غلام خود بکتاش آگاه شد در داخل حمام - که فعلا آرامگاه رابعه در آن قرار دارد- او را به قتل رساند و بکتاش را به زندان انداخت. بکتاش بعد از رهایی از زندان، حارث را بقتل رسانده و خودش بر سرقبر رابعه خودکشی کرد. مردم او را نیز در قبر رابعه دفن کردند."

شهر باستانی بلخ، امروزه وادی نه چندان پر رونقی در شمال افغانستان است

خانقاه

جاده ای که به سمت خانه و مدرسه سلطان العلما پدر مولانا منتهی می شود به نام "خیابان قونیه" نام گذاری شده است .

در کنار این جاده، جاده دیگری است که بنام "جاده بهاء الدین ولد سلطان العلما" یاد می شود.

آقای حسینی در مورد خانقاه مولانا که هنوز آثاری از آن باقی مانده می گوید: " این خانقاه جایی است که دوران کودکی مولانا در آن گذشته است. خانقاه شامل یک حجره بزرگ همراه با هشت حجره کوچک متصل به آن است. از این خانقاه به جز تلی از خاک و دیوار هایی که در حال فروریختن است چیزی دیگر باقی نمانده است. در کنار این خانقاه حجره های دیگری است که فعلا مردم از آنها برای نگهداری علوفه حیوانات شان استفاده می کنند. این حجره ها در زمان مولانا محلی برای بود و باش (سکونت) مریدان بوده است."

به عقیده آقای حسینی، احتمالا خانه سلطان العلما و خاندانش در نزدیکی همین خانقاه موقعیت داشته که در حال حاضر هیچ اثری از آنها برجای نمانده است.

"هنوز از میان این خرابه ها بوی مولانا به مشام می رسد"

به گفته این باستان شناس افغان، خاندان مولانا به دلیل عظمت و احترام فوق العاده ای که در نزد مردم داشتند، مورد حسادت خوارزمشاه، پادشاه وقت قرار می گیرند و در یک روز از روزهای سال ??? هجری قمری، از بلخ رخت سفر می بندند.

همچو نی زهری و تریاقی که دید
همچو نی دمساز و مشتاقی که دید

نی حدیث راه پرخون می کند
قصه های عشق مجنون می کند

محرم این هوش جز بی هوش نیست
مر زبان را مشتری جز گوش نیست

...برنامه های آفتاب عشق، ادامه دارد

منبع:    بی بی سی

بخش دوم آفتاب عشق: "کودکی از بام عرش"
بخس سوم آفتاب عشق: با مولوی از بلخ تا قونیه

بخس چهارم:آفتاب عشق: مولوی در دیدار با شمس

کلمات کلیدی: