بحث و بررسی پیرامون هلال های جوان هلال ماه بحثی جالب و جذاب است. این اهمیت برای ما مسلمانان از جنبه ای دیگر نیز قابل بررسی است و آن اینکه بسیاری از اعمال عبادی ما ، که هماهنگ با ماه قمری است ، به رؤیت هلال ارتباط مستقیم دارد که اهمیت بحث پیرامون این مطلب را برایمان روشن می سازد.

امید است که مقاله پیش رو شروعی بر افزایش اطلاعات ما در زمینه هلال ماه باشد.

? برای رصد هلال ماه چه باید کنیم؟

? انجام محاسبات

برای رصد هلال شامگاهی باید مشخصات ماه را برای لحظه غروب خورشید محاسبه کنیم.

امروزه برای انجام این محاسبات از نرم افزارهای رایانه ای با دقت بسیار بالا استفاده می شود که علاوه بر دقت بالا سرعت محاسبه را بسیار بالا می برد. در محاسبات ما باید مقادیر پارامتر هایی مانند سن ماه ، جدایی زاویه ای ، مدت مکث ، طول کمان ، فاز ماه ، ضخامت میانی ، اختلاف سمت ماه با خورشید و ... را برای منطقه رصد مورد نظر در لحظه غروب خورشید را استخراج کنیم.

در نهایت نیز موقعیت ماه در آسمان غربی بعد از غروب خورشید (سمت و ارتفاع ماه) را حداکثر به ازای هر ? دقیقه محاسبه می کنیم تا بتوانیم مکان ماه را در لحظات مختلف بیابیم.

? انتخاب منطقه رصد

یکی از مهمترین عوامل رؤیت پذیر بودن هلال انتخاب منطقه رصدی مناسب است . به طوری که شرح خواهیم داد این عامل بسیار بر رؤیت پذیر بودن یک هلال تاثیر گذار خواهد بود.

یک رصدگاه مناسب باید ویژگی های خاصی داشته باشد که سعی می کنیم به طور اجمالی به شرح چند ویژگی بپردازیم.

الف) وضعیت افق رصدگاه:

شاید مهمترین ویژگی یک رصدگاه مطلوب بودن افق رصدگاه است. مطلوب بودن یعنی اینکه در مکانی که ماه باید رؤیت شود حتی الامکان موانعی همانند کوه و درخت و ... کمتر وجود داشته باشد و یا حداقل ارتفاع این موانع به صفر نزدیک باشد. البته وجود موانع با ارتفاع بسیار کم و در فاصله بسیار دور بطوری که مانعی به حساب نیاید ، می تواند راهنمای بسیار خوبی برای رؤیت هلال باشد مثلاً می توان از آنها به عنوان شاخص سمت استفاده نمود.

لازم به ذکر است که افق صفر افقی است که جدایی زاویه ای لبه افق در هر قسمت تا سمت الراس ?? درجه باشد. به عنوان مثال هنگامی که از ساحل به دریا نگاه می کنیم به افقی تقریباً صفر نگاه کرده ایم . البته افق های منفی نیز وجود دارد که در ویژگی های دیگر رصدگاه به آن می پردازیم.

ب ) ارتفاع رصدگاه:

هر چه ارتفاع رصد گاه از سطح دریا بیشتر باشد آن وقت رصدگاه چند مزیت پیدا می کند.

اولاً ارتفاع موانع افق رصدگاه کم می شود به طوری که گاهی می توانیم زیر افق(افق منفی) را - که در حالت عادی و در شرایطی که روی زمین با ارتفاع کم از دریا هستیم نمی توانیم ببینیم - مشاهده کنیم. پس کمترین فایده یک رصدگاه مرتفع کم شدن موانع رصدی است.

ثانیاً اثر پدیده شکست نور نیز بیشتر می شود و در نتیجه آن بخت رؤیت پذیری هلال افزایش می یابد و حتی هنگامی که ماه به طور حقیقی غروب کرده است به علت پدیده شکست زمان بیشتری می توانیم هلال را مشاهده کنیم.

ثالثاً به علت رقیق شدن جو ،اثر کم شدن نور جسم کمتر می شود و همچنین به علت وجود آبادی های کمتر در ارتفاعات و دور بودن از شهرها گرد و غبار نزدیک افق کمتر خواهد بود.

ج ) وضعیت جوی رصدگاه:

مطمئنا برای هر رصد نجومی ، از جمله رصد هلال ، آسمانی ابری یا نیمه ابری مطلوب نخواهد بود. در نتیجه برای رصد هلال مناطقی توصیه می شود که دارای ثبات جوی نسبتا خوبی باشند. همچنین عواملی مثل رطوبت نیز در بررسی وضعیت جوی رصدگاه مورد مطالعه قرار می گیرند زیرا مثلا وجود رطوبت در هوا باعث متفرق کردن (پراش) نور به اطراف و در نهایت تضعیف نور رسیده از هلال به چشم راصد می شود.

د) وضعیت نوری رصدگاه:

معمولا برای رصدهای نجومی مناطقی مناسب است که از منابع نوری فاصله داشته باشد. در مورد رصد هلال نیز بهتر است به این موضوع نیز توجه کنیم. البته این عامل نقش کمتری را بر رؤیت هلال ایفا می کند ولی می توان نقش آن را در هلال های بحرانی مشاهده کرد.

? انتخاب ابزار آلات رصدی:

امروزه استفاده از ابزارهای رصدی برای رصد هلال بسیار اهمیت یافته است. در گذشته تنها وسیله رصدی برای رصد هلال ، دو چشم سالم راصد بود. اما امروزه و پس از ساخت دوربین های پیشرفته از این ابزارها بسیار استفاده می شود بطوری که هلال هایی مشاهده می شوند که به جز با ابزار دیده نخواهند شد.

الف) دوربین دوچشمی :

رایجترین ابزارها برای رصد هلال ماه دوربین های دوچشمی هستند.این ابزار برخلاف تصور بسیار کارا است. چند ویژگی خاص این ابزار را تا این حد مؤثر و کارا کرده است. شاید مهمترین و بارزترین ویژگی آن میدان دید وسیع آن باشد. علاوه بر میدان دید وسیع آن ، که گاهی به حدود ? درجه نیز می رسد ، کار کردن با آن نیز راحتتر است زیرا از هر دو چشم راصد برای رصد استفاده می شود. این کار چند مزیت دارد. اولاً باعث خستگی یک چشم نمی شود.

ثانیاً باعث افزایش توان جمع آوری نور و توان تفکیک شده که در نتیجه آن هلال راحتتر رؤیت می شود.هرچه قطر عدسی دوربین دوچشمی بزرگتر باشد توان جمع آوری نور آن بیشتر خواهد بود.

? چگونه هلال ماه را رصد کنیم؟

با توضیحاتی که داده شد پس از انجام محاسبات ، انتخاب مکان و ابزار رصد حال موقع آن است که در رصدگاه حاضر شویم و کار را شروع کنیم . اما چگونه ؟

ابتدا باید در زمان خاصی در رصدگاه حاضر شویم. این زمان برای هلال های شامگاهی باید قبل از غروب خورشید باشد.

? روش جستجوی هلال ماه :

روش جاروب افقی : این روش ساده ترین روش جستجوی هلال است که معمولاً اکثر رصدگران از این روش استفاده می کنند. در این روش سیستم پایه سمتی - ارتفاعی است. ابتدا با توجه به موقعیت ماه از نرم افزار (ارتفاع و سمت ماه) در هر لحظه مکان تقریبی ماه را پیدا می کنیم. سپس ابزار را به آن سمت نشانه می رویم. پس از آن از درون چشمی نگاه می کنیم و در همین حال محور ارتفاع را ثابت و محور سمت را آزاد می کنیم.

در این حالت ابزار در یک ارتفاع ثابت تنها می تواند در سمت جابجا شود. ابزار را به آرامی به صورت افقی جابجا می کنیم. باید توجه داشت که تمام نقاط را باید به دقت جستجو کرد و پس از اطمینان از رؤیت نشدن هلال در نقطه ای به نقطه بعدی توجه کنیم. پس از بررسی حدود ? درجه از مکان احتمالی ماه ( از هر طرف ) ضامن ارتفاع را آزاد می کنیم و ارتفاع را کمی کاهش یا افزایش می دهیم. آن قدر این کار را انجام می دهیم تا تمام مناطق احتمالی رؤیت شدن هلال را پوشش داده شود. حال باید منتظر رؤیت هلال باشیم.

این روش یکی از ابتدایی ترین روشها در رصد هلال با ابزار است که البته به علت دقت کم برای رصد هلال های بحرانی کارا نیست.

در پایان باید گفت که تجربه ، حرف اول را در رصد هلال می زند و یک رصدگر هلال باید تجربه خود را افزایش دهد تا با انتخاب بهترین گزینه ها بتواند هلال ماه را شکار کند.

منبع: پارس اسکای

در آینده راجع به موقعیت و رؤیت پذیری هلال ماه شوال امسال خواهید خواند.